Ahmed Fakroun: «Η μουσική που προέρχεται από την καρδιά μπορεί να διαρκέσει»

Από τους πρώτους μουσικούς και τραγουδιστές που συνδύασαν την αλγερινή Raï, τη φανκ, τη σόουλ και την ευρωπαϊκή ποπ και ροκ, ο Λίβυος Ahmed Fakroun έρχεται για πρώτη φορά για συναυλία στην Ελλάδα στις 9 Οκτωβρίου στο Gazarte.

Με αφορμή την εκπλήρωση αυτού του ονείρου ζωής για τον ίδιο, μάς παραχώρησε μια εξομολογητική συνέντευξη.

Με καταγωγή από τη Βεγγάζη της Λιβύης, είστε από τους πρωτοπόρους της κοσμοπολίτικης ντίσκο και της αραβικής synth–pop.

Είστε, επίσης, ένας από τους πρώτους τραγουδιστές και μουσικούς που συνδύασαν την αλγερινή Raï, τη φανκ, τη σόουλ και την ευρωπαϊκή ποπ και ροκ. Από πού προήλθε η ανάγκη και η σαγήνη του fusion;

Πράγματι, είμαι από τη Βεγγάζη και πέρασα όλη μου την παιδική ηλικία εκεί.

Από μικρή ηλικία είχα πάθος με τη μουσική και άκουγα μουσική από όλες τις διαθέσιμες πηγές – είτε μέσω τηλεοπτικών σταθμών είτε μέσω κινηματογράφου. Παρακολουθούσα ινδικές ταινίες και κάθε είδους καλλιτεχνικές εκφράσεις.

Ανέφερες ότι ανέμιξα μουσική Raï, αλλά στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο. Η μουσική Raï ωφελήθηκε από τη μουσική μου.

Ακόμα και όταν γνώρισα τον Cheb Khaled στην Τρίπολη της Λιβύης, με ευχαρίστησε που άνοιξα νέους καλλιτεχνικούς ορίζοντες για τη μουσική Raï.

Παρακολουθούσε όλο το καλλιτεχνικό μου έργο. Δυστυχώς, δεν αναφέρεται δημόσια, καθώς πιστεύεται ότι μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της δημοτικότητάς του, κάτι που δεν ισχύει.

Έχω ακούσει την περισσότερη μουσική στον κόσμο – ξεκινώντας από τους Beatles, τους Rolling Stones και τον Cat Stevens (Yusuf Islam), τον οποίο γνώρισα στο Λονδίνο και τον οποίο θαυμάζω βαθιά.

Η λίστα είναι μεγάλη, περιλαμβάνει τον Έλβις Πρίσλεϊ, του οποίου τις ταινίες έχω παρακολουθήσει τις περισσότερες, και τον Michael Jackson, που μας διασκέδασε όλους με την τέχνη του.

Θυμάμαι όταν ο Μichael Jackson ρωτήθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου στην Τυνησία, πριν από τη συναυλία του, «Ποιους Άραβες καλλιτέχνες γνωρίζεις;» Απάντησε «Γνωρίζω τον Ahmed Fakroun».

Όταν το άκουσα αυτό, αναρωτήθηκα πώς με γνώριζε ο Μichael.

Αργότερα, ο σκηνοθέτης Jean-Baptiste Mondino μου είπε ότι όταν επισκέφτηκε τον Michael στο σπίτι του, ο Michael του έδειξε πολλά βίντεο, συμπεριλαμβανομένου του Soli Soli, το οποίο είχε σκηνοθετήσει ο Mondino.

Οι Kool & The Gang έκαναν επίσης μια guest εμφάνιση σε αυτό το βίντεο.

Από όσο γνωρίζω, ο Μichael Jackson ήταν ένας καλλιτέχνης που παρακολουθούσε την παγκόσμια τέχνη. Ας αναπαύεται εν ειρήνη.

Το Words of Love ήταν το άλμπουμ που σας έβαλε οριστικά στον μουσικό χάρτη. Πώς θα περιγράφατε το πολιτιστικό και πολιτικό κλίμα στη Λιβύη τότε;

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Λιβύη βρισκόταν υπό ένα αυταρχικό καθεστώς μεταμφιεσμένο σε «Τζαμαχιρίγια» – μια μορφή άμεσης δημοκρατίας στη θεωρία, αλλά στην πράξη το καθεστώς διατηρούσε όλο τον έλεγχο.

Πολιτισμικά, τα Μ.Μ.Ε. και όλες οι μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης ελέγχονταν από το κράτος και χρησιμοποιούνταν ως εργαλεία προπαγάνδας από όσους βρίσκονταν στην εξουσία.

Ταξίδεψα μέσω Τυνησίας και Μάλτας για να φτάσω στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’80 και κατέληξα στη Γαλλία, όπου έφτιαξα το Mots d’Amour (Words of Love). Η Λιβύη είχε πετρέλαιο, αλλά όχι ελευθερία.

Εκτός από τραγουδιστής και μουσικός, είσαι επίσης διά βίου υποστηρικτής κοινωνικοπολιτικών σκοπών και κινημάτων.

Ποια είναι η άποψή σας για ένα από τα σημαντικότερα ηθικά ζητήματα της εποχής μας – τη συνεχιζόμενη γενοκτονία των Παλαιστινίων στη Γάζα; Σας πονάει;

Είναι σπαρακτικό να αναλογιζόμαστε τις φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – μια εποχή κατά την οποία ο εβραϊκός λαός αντιμετώπισε αδιανόητα βάσανα και απώλειες.

Αυτή η τραγωδία παραμένει ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια στην ανθρώπινη Ιστορία και η ανάμνησή της απαιτεί να αντισταθούμε σθεναρά στην αδικία σε όλες τις μορφές της.

Αυτό που είναι βαθιά οδυνηρό σήμερα είναι να βλέπουμε, στα μάτια ορισμένων, μια επανάληψη αυτού του κύκλου οδύνης – όπου όσοι κάποτε ήταν θύματα θεωρούνται τώρα συνένοχοι στα βάσανα άλλων.

Συγκεκριμένα, η κατάσταση στην Παλαιστίνη προκαλεί σε πολλούς ένα βαθύ αίσθημα θλίψης και δυσπιστίας.

Είναι δύσκολο να κατανοήσει κάποιος πώς οποιαδήποτε ομάδα η οποία έχει βιώσει τόσο βαθύ τραύμα θα μπορούσε να συνδεθεί με πράξεις που έχουν ως αποτέλεσμα τη βλάβη αθώων ανθρώπων.

Δεν πρόκειται για έκκληση να κατηγορήσουμε τα άτομα με βάση την ταυτότητά τους, αλλά μάλλον για μια έκκληση να θυμηθούμε την κοινή μας ανθρώπινη φύση.

Για να διασφαλίσουμε ότι τα μαθήματα της Ιστορίας μάς οδηγούν προς τη συμπόνια και τη δικαιοσύνη, όχι προς τη διχόνοια και την επανάληψη.

Τα βάσανα, ανεξάρτητα από το πού συμβαίνουν ή σε ποιον, θα πρέπει να μας ωθούν να μιλάμε, να αναλογιζόμαστε και να ενεργούμε – πάντα με ενσυναίσθηση και δέσμευση για ειρήνη.

Λόγω των πολιτικών σας ανησυχιών και της εμπλοκής σας, η σχέση σας με το προηγούμενο καθεστώς στη Λιβύη ήταν ταραχώδης. Πώς καταφέρατε να διατηρήσετε την προσωπική και καλλιτεχνική σας ακεραιότητα;

Το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει.

Φαίνεται ότι δεν ήμουν ποτέ το είδος του καλλιτέχνη που θα μπορούσαν εύκολα να «ταιριάξουν» ή να ελέγξουν. Μετά σκέφτηκα – αυτή είναι η Λιβύη. Θα χρειαστεί χρόνος για να επουλωθούν οι πληγές της.

Πήρα την απόφαση να φύγω – κυρίως λόγω των παιδιών μου. Έπρεπε να σκεφτώ το μέλλον τους.

Εκείνη την εποχή, τα σχολεία στη Λιβύη ήταν κλειστά, και αυτό καθιστούσε προτεραιότητα την εξεύρεση ευκαιριών εκπαίδευσης για εκείνα. Σπούδαζαν στο Γαλλικό Σχολείο στη Λιβύη.

Έτσι, επέλεξα να πάω στο Βέλγιο. Έστειλα emails σε ένα από τα σχολεία εκεί και ευτυχώς δέχτηκαν τα παιδιά μου. Αυτή ήταν μια μεγάλη ανακούφιση για εμάς.

Και ποια είναι η άποψή σας για την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στη Λιβύη;

Νιώθετε λιγότερο καταπιεσμένος και πιο ελεύθερος να εκφράσετε, να μοιραστείτε και να συζητήσετε τις πεποιθήσεις σας – είτε μέσω της μουσικής σας είτε στην κοινωνική σφαίρα;

Κατά την άποψή μου, η τρέχουσα πολιτική κατάσταση στη Λιβύη είναι δυστυχώς απλώς μια συνέχεια της ίδιας αστάθειας και δυσλειτουργίας που αντιμετωπίζει η χώρα εδώ και πολλές δεκαετίες.

Δεν είναι καλή και σίγουρα δεν είναι ασφαλής – αλλά είναι επίσης πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι συνήθως παρουσιάζεται στα Δυτικά μέσα ενημέρωσης.

Οι τίτλοι των ειδήσεων συχνά υποβιβάζουν τη Λιβύη σε ένα μέρος χάους ή σύγκρουσης, χωρίς να αναγνωρίζουν τις βαθύτερες ιστορικές, φυλετικές, περιφερειακές και διεθνείς δυναμικές που διαδραματίζονται συνεχώς.

Αυτό το οποίο πολλοί δε βλέπουν είναι πώς η κληρονομιά των προηγούμενων καθεστώτων, οι ξένες παρεμβάσεις και η κατακερματισμένη διακυβέρνηση συνεχίζουν να διαμορφώνουν την καθημερινή πραγματικότητα για τους ανθρώπους στο πεδίο.

Ενώ, λοιπόν, τα πράγματα μπορεί να φαίνονται ίδια επιφανειακά, αποκάτω υπάρχουν πολλά επίπεδα -οικονομικές πιέσεις, τοπικές διαμάχες εξουσίας, γενεαλογικά χάσματα και μεταβαλλόμενες συμμαχίες- που καθιστούν την κατάσταση πολύ πιο λεπτή από ό,τι φαίνεται εξωτερικά.

Φαίνεται ότι έχετε προσαρμοστεί στην -και επωφεληθεί- από την έλευση του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών όσον αφορά το μοίρασμα της μουσικής σας. Θα θέλατε να μου πείτε περισσότερα για τη σχέση σας με την τεχνολογία;

Η τεχνολογία, για μένα, ανέκαθεν αφορούσε λιγότερο τις μηχανές και περισσότερο τις δυνατότητες.

Ακόμα και τον πρώτο καιρό, όταν συνδύαζα παραδοσιακούς λιβυκούς ρυθμούς με συνθεσάιζερ και ευρωπαϊκούς ήχους, το έβλεπα ως γέφυρα – έναν τρόπο να συνδέσω πολιτισμούς, να ταξιδέψω ηχητικά ακόμα κι όταν τα σύνορα ήταν κλειστά.

Όταν έφτασε το διαδίκτυο, ένιωσα σαν η γέφυρα να μετατράπηκε σε έναν απέραντο ωκεανό – ξαφνικά, η μουσική μου μπορούσε να ρέει σε μέρη τα οποία δεν είχα φανταστεί ποτέ.

Τραγούδια που είχα ηχογραφήσει πριν από δεκαετίες βρήκαν νέα ζωή, νέα αυτιά, νέο νόημα. Νέοι σε πόλεις τις οποίες δεν έχω επισκεφτεί ποτέ τραγουδούσαν μαζί με άλλους μελωδίες που γεννήθηκαν στη Βεγγάζη. Αυτό είναι κάτι όμορφο.

Άρα ναι, έχω αγκαλιάσει την τεχνολογία – όχι ως υποκατάστατο της ψυχής ή της παράδοσης, αλλά ως μέσο. Ένα νέο είδος ούτι, αν θέλετε, το οποίο μεταφέρει τον ήχο της πατρίδας μου μέσα από τον ψηφιακό άνεμο.

Στην τελική, η μουσική είναι κίνηση και η τεχνολογία μου έδωσε απλώς περισσότερα μονοπάτια για να περπατήσω.

Παραμένετε δημοφιλής για περισσότερα από 50 χρόνια αφότου ξεκινήσατε το μουσικό σας ταξίδι. Πού αποδίδετε αυτή τη συνεχιζόμενη και -για τις νεότερες γενιές- ανανεωμένη δημοτικότητα;

Ειλικρινά, είναι πραγματικά συγκινητικό να βλέπω ανθρώπους να εξακολουθούν να συνδέονται με τη μουσική μου μετά από τόσα χρόνια – ειδικά τους νεότερους ακροατές.

Νομίζω πως εν μέρει οφείλεται στο ότι συνδύαζα διαφορετικά στυλ -λιβυκές μελωδίες με ευρωπαϊκή ποπ, φανκ, ρέγκε, ηλεκτρονική μουσική- πολύ πριν αυτό το είδος fusion γίνει συνηθισμένο.

Εκείνη την εποχή, ήταν ασυνήθιστο, αλλά τώρα ο κόσμος είναι πιο ανοιχτός, πιο συνδεδεμένος και ίσως αυτός ο ήχος έχει περισσότερο νόημα για τους ανθρώπους σήμερα.

Επίσης, το διαδίκτυο βοήθησε πολύ. Ο κόσμος άρχισε να ανακαλύπτει ξανά τα τραγούδια μου στο YouTube ή μέσω samples σε DJ sets, και ξαφνικά υπήρξε αυτό το νέο κύμα ενδιαφέροντος.

Αλλά στην τελική, νομίζω ότι η μουσική που προέρχεται από μια ειλικρινή βάση -από την καρδιά- μπορεί να διαρκέσει. Τα στιλ αλλάζουν, το συναίσθημα όχι.

Δεν είμαι σίγουρος αν έχετε δώσει συναυλία στην Ελλάδα στο παρελθόν. Σε κάθε περίπτωση, πώς σας φαίνεται η προοπτική της αθηναϊκής ζωντανής εμφάνισής σας την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου;

Δυστυχώς, αυτή θα είναι η πρώτη μου συναυλία στην Αθήνα. Αλλά όλα έρχονται στην ώρα τους.

Δε μου το είχαν ζητήσει ποτέ πριν, αλλά είχα την αίσθηση ότι μια μέρα θα συνέβαινε.

Όταν ζούσα στη Βεγγάζη, κάθε φορά που ταξίδευα περνούσα από την Αθήνα – πάντα ως σημείο διέλευσης. Είναι κοντά στην καρδιά μου, και έχω ρίζες εκεί μέσω της γιαγιάς μου, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.

Θυμάμαι πως πριν πεθάνει η γιαγιά μου, μου ζήτησε να ψάξω για τους συγγενείς μας στην Ελλάδα. Έτσι, αισθάνομαι ότι αυτή η συναυλία είναι ένα κάλεσμα – κάτι πνευματικό από το παρελθόν, από τις προσευχές της γιαγιάς μου.

Είδα ένα όνειρο το οποίο με έκανε να ξυπνήσω κλαίγοντας. Λίγο αργότερα, έλαβα την πρόσκληση για τη συναυλία. Θυμήθηκα επίσης ένα ελληνικό τραγούδι που τραγουδούσα στην πατρίδα μου, τη Βεγγάζη.

Έτσι αποφάσισα να το τραγουδήσω κατά τη διάρκεια της συναυλίας. Ο τίτλος του τραγουδιού είναι Περιφρόνα με, γλυκιά μου.

Ευχαριστώ θερμά τον John Fitz (Vagabond Booking), ατζέντη του καλλιτέχνη, για την πολύτιμη συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης και την παραχώρηση της φωτογραφίας.

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον Ahmed Fakroun για τη σταδιακή ζεστή επικοινωνία την οποία αναπτύξαμε.

Ο Ahmed Fakroun εμφανίζεται ζωντανά την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου στο Gazarte – Ground Stage (Βουτάδων 32-34, Γκάζι, 21:30).