Στο πρώτο πλάνο του Παρίσι 05:59: Τεό και Ουγκώ, ένας ολόγυμνος μεσήλικας άντρας στέκεται στο μπαρ του gay σεξ κλαμπ L’ Impact, κοιτάζοντας το smartphone του. Ένας τίτλος μας δείχνει ότι η ώρα είναι 04:27. Ο άντρας βάζει το κινητό στην κάλτσα του και κατεβαίνει τη σκάλα προς το υπόγειο, όπου είναι εν εξελίξει ένα όργιο υπό τους ήχους δυνατής μουσικής. Εκεί, ανάμεσα στα μπλεγμένα σώματα, ο πανέμορφος νεαρός Τεό έχει κολλημένα τα μάτια του στον Ουγκώ, που κάνει σεξ με άλλους άντρες. Όταν αρκετές περιπτύξεις αργότερα, τα πρόσωπα του Τεό και του Ουγκώ έρχονται τελικά αντιμέτωπα, στο πρώτο φιλί και αμοιβαίο βλέμμα ο Ουγκώ ερωτεύεται και αυτός τον Τεό.

Πάνω σε αυτή τη στιγμή, οι σκηνοθέτες-σεναριογράφοι Olivier Ducastel και Jacques Martineau σταματούν ξαφνικά το χρόνο χωρίζοντας θεατρικά τους δυο πρωταγωνιστές. Σε μια σουρεαλιστική σκηνή αναγνώρισης, ο λουσμένος στο φως Τεό κοιτάζει τον Ουγκώ να του χαμογελά απ’την άλλη άκρη του υπογείου, ενώ γύρω τους η παρτούζα συνεχίζεται. Η στιγμή είναι μια πορνογραφική διασκευή της πρώτης συνάντησης των ρομαντικών κομεντί, με δυο Ρωμαίους γυμνούς και σε στύση. Κανένα πρόσφατο φιλμ για ετερόφιλα ζευγάρια δεν έχει αποδώσει τόσο ικανοποιητικά τη σύμπτυξη ρομαντισμού, ερωτισμού και χιούμορ σε μια ερωτική συνάντηση. Οι Ducastel-Martineau κρατούν τη σεκάνς του οργίου στα 20 λεπτά, μια παρατεταμένη χορογραφία ερωτικής επιθυμίας, της επιθυμίας που μπορεί να μας δείξει το αντικείμενό της ανά πάσα στιγμή και οπουδήποτε, όπως σε ένα υπόγειο του Παρισιού γύρω στις 5 η ώρα το πρωί.

Λίγα λεπτά μετά το όργιο όμως, καθώς ο Τεό και ο Ουγκώ περπατούν στους άδειους δρόμους του Παρισιού, η ευφορία της πρώτης συνάντησης διακόπτεται. Βρισκόμαστε ξαφνικά σε μια ιστορία που αφορά τόσο στην ερωτική επιθυμία όσο και στον HIV. Ένας απ’τους δυο εραστές δε χρησιμοποίησε προφυλακτικό στο υπόγειο, παρασυρμένος απ’το πάθος της στιγμής. (Ο άλλος, ο οροθετικός, θα του πει αργότερα για να τον παρηγορήσει: “η επιθυμία είναι χαζή.”) Συνειδητοποιούμε ότι οι τίτλοι με την ώρα των κινητών δεν παρέπεμπαν μόνο στην ξαφνικότητα του έρωτα αλλά και της HIV μετάδοσης.

****

Tα τελευταία πέντε χρόνια, μια σειρά κυρίως αγγλόφωνων παραγωγών για τον HIV/AIDS με διεθνή διανομή έχουν καταγράψει τις εγκληματικές πολιτικές αποφάσεις, το κοινωνικό στίγμα και τον ακτιβισμό που σημάδεψαν τα πρώτα χρόνια της επιδημίας. Από τα ντοκιμαντέρ για τη δράση της Act Up, Πώς να επιβιώσετε από μια Επιδημία και Ενωμένοι στο Θυμό: μια Ιστορία της ACT UP, και το Φωτιά στο Αίμα για την υποσαχάρια Αφρική, έως την τηλεοπτική ταινία H Κανονική Καρδιά (πάνω στο πρωτότυπο θεατρικό του Larry Kramer) αλλά και τη Γαλλική κινηματογραφική ταινία 120 Χτύποι το Λεπτό (πάλι για την Act Up), σκηνοθέτες, ακτιβιστές και διανοούμενοι κατέγραψαν την ιστορία του HIV/AIDS με την ένταση της προσωπικής μαρτυρίας και τη διαύγεια της χρονικής απόστασης.

Στη δεκαετία του ‘80 και τις αρχές του ‘90, σημαντική κινηματογραφική και θεατρική τέχνη είχε ξεπηδήσει αυθόρμητα απ’την καρδιά της τραγωδίας, όπως το Μπλε του Derek Jarman, το θεατρικό του Kramer αλλά και το έργο του Tony Kushner Άγγελοι στην Αμερική: μια gay φαντασία. Το τελευταίο, είχε αποδώσει την απελπισία της αρρώστιας με μια ατμόσφαιρα βιβλικής αποκάλυψης (ο Kushner, όπως και ο Kramer, είναι Αμερικανοεβραίος και άρα παιδί του Ολοκαυτώματος).

Οι πρόσφατες παραγωγές παίρνουν τη σκυτάλη εκείνων των έργων μετά από μια σχετική κινηματογραφική σιωπή για το AIDS, που χαρακτήρισε το μεγαλύτερο τμήμα των naughties. Η σιωπή αυτή ίσως βρίσκει την εξήγησή της στην πολιτική. Παρά τη διάθεση αντιρετροϊκής θεραπείας υψηλής δραστικότητας στις δυτικές κοινωνίες ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90, το μονοπώλιο των φαρμακευτικών εταιριών στις πατέντες συνέχισε να εμποδίζει την πρόσβαση στα φάρμακα στον Παγκόσμιο Νότο, οδηγώντας δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπων στο θάνατο με τη στήριξη και ανοχή των κυβερνήσεων ΗΠΑ και ΕΕ. Το στίγμα και οι διακρίσεις κατά των οροθετικών δεν είχαν έτσι ορατό τέλος παρά την πρόοδο της επιστήμης. Η παράταση της επιδημίας σήμαινε έτσι και παράταση της πολιτικής μάχης και, ίσως, αναβολή της αφήγησης της ιστορίας του AIDS.

Κάτι όμως είχε όντως τελειώσει στα μέσα της δεκαετίας του ‘90. Παρά τα συνεχιζόμενα εγκλήματα κατά των οροθετικών, μια νέα συναισθηματική σελίδα είχε ανοίξει για όσους ζούσαν πλέον με μια χρόνια πάθηση. Πώς μπορεί μια ταινία να εντάξει αυτό το νέο συναίσθημα στην πλοκή της δικαιώνοντας ταυτόχρονα και την ιστορία του ιού;

****

Το Tεό και Ουγκώ παρά τις φαινομενικά μικρές κινηματογραφικές του φιλοδοξίες, γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν μεταμφιέζοντας την επικότητα της ιστορίας του HIV/AIDS με μια απλή νυχτερινή ερωτική ιστορία. Κάτι παρόμοιο πετυχαίνει και η επίσης Γαλλική παραγωγή 120 Χτύποι το λεπτό του σκηνοθέτη-σεναριογράφου και πρώην μέλους της Act Up Robin Campillo, ο οποίος αντιπαραβάλλει τον ακτιβισμό της οργάνωσης με τις ερωτικές σχέσεις στο περιθώριο του αγώνα αυτού, αποφεύγοντας τον μελοδραματισμό που ίσως θα είχε μια ταινία της δεκαετίας του ’90 για τη δράση της οργάνωσης. Oι Γάλλοι δημιουργοί δεν βαρύνονται από τις οικονομικές απαιτήσεις και δραματουργικά στεγανά του εμπορικού rom com και μελοδράματος, ούτε από τη λογοκρισία στον gay ερωτισμό (όπως το αφόρητα δειλό οσκαρικό Moonlight). Το αποτέλεσμα είναι ένα σινεμά απενοχοποιημένο, ανθρωπιστικό και πολιτικά τολμηρό.

Στο 120 Χτύποι το Λεπτό βλέπουμε οροασύμβατα ζευγάρια να διαπραγματεύονται τη χρήση προφυλακτικού. Βλέπουμε επίσης εικόνες σεξ στο οποίο προκλήθηκε μετάδοση, οι οποίες διατηρούν έντονο το στοιχείο του ερωτισμού. Σε μια απ’τις πιο συγκινητικές σκηνές, ο εραστής ενός οροθετικού τον αυνανίζει στο κρεβάτι του νοσοκομείου κάτω απ’τον ορό της μορφίνης. Νωρίτερα, το ζευγάρι σταματά την σεξουαλική επαφή γιατί ο οροαρνητικός δεν μπορεί να ερεθιστεί με το προφυλακτικό. Η στιγμή ακολουθείται από εξομολογήσεις και τρυφερότητα. Η πολιτική διυλίζεται έτσι στην ιδιωτική στιγμή. Οι δε ιδιωτικές σκηνές διακόπτονται για να μεταφερθούμε σε μαζικές πορείες και διαμαρτυρίες. Σε μια από αυτές, ενώ βλέπουμε τα σώματα των ακτιβιστών της Act Up να καταλαμβάνουν ξαπλωμένα το δρόμο, ακούμε μια voice-over αφήγηση για την αιματηρή επανάσταση του 1848, μια “προαναγγελία του θανάτου της μοναρχίας.” To 120 Χτύποι το Λεπτό τιμά την δράση της Act Up ως συνέχιση μιας παράδοσης λαϊκών αγώνων και κρυφών προσωπικών ιστοριών. Ο Campillo πολιτικοποιεί και ταυτόχρονα προσωποποιεί μια μαζική τραγωδία, την οποία έχει ζήσει στο πετσί του, όπως και οι σκηνοθέτες του Τεό και Ουγκώ (ο Ducastel μαθήτευσε κινηματογραφικά με τον σπουδαίο νεοκυματικό σκηνοθέτη και θανόντα από AIDS Jacques Demy).

Παρομοίως, η βόλτα του Τεό και του Ουγκώ στους δρόμους του Παρισιού παρουσιάζεται ως μια βόλτα στην ιστορία. Αμέσως μετά την επίσκεψή τους στο νοσοκομείο για την λήψη επείγουσας προληπτικής θεραπείας σχολιάζουν ότι οι εργαζόμενες εκεί ήταν όλες γυναίκες: “Οι άντρες αφήνουν τις χειρότερες δουλειές στις γυναίκες! – Ναι, και στους πούστηδες. Η νύχτα ανήκει στις γυναίκες και τους πούστηδες.” Ο διάλογος λέει σε μια στιγμή πολλά από τα ανείπωτα των πολυβραβευμένων επικών έργων των Kramer και Kushner.

Ο Τεό και ο Ουγκώ συναντούν κι άλλους ανθρώπους της νύχτας: καθαρίστριες, έναν Σύριο μετανάστη, μια ηλικιωμένη καμαριέρα στο πρώτο πρωϊνό τρένο. Όταν ο Τεό ρωτά τον Ουγκώ τι τον ώθησε να γίνει συμβολαιογράφος, εκείνος απαντά ότι τον ενέπνευσε η ανάγνωση του L’Envers de l’histoire contemporaine του Μπαλζάκ – του οποίου ο νεαρός ήρωας εργάζεται για μια μυστική φιλανθρωπική οργάνωση ξεπεσμένων ευγενών. Ο Ουγκώ λέει ότι στην εργασία του βλέπει κι εκείνος την “ποταπή πλευρά της ιστορίας”, την “καρδιά των πραγμάτων” που περιέγραψε ο Μπαλζάκ. Στο μυθιστόρημα αυτό πράγματι, ο Μπαλζάκ τοποθετεί τις ανώτερες τάξεις δίπλα στους εξαθλιωμένους φτωχούς, ξεσκεπάζοντας προσωπικές τραγωδίες με αφορμή απροσδόκητες συναντήσεις στις κρυμμένες γειτονιές του Παρισιού. Ο Μπαλζάκ κατέγραφε τη νέα εποχή που ξεπρόβαλλε απ’τα συντρίμμια των μετα-επαναστατικών συγκρούσεων, που ολοκληρώθηκε τυπικά με την επανάσταση του 1848, όταν και εκδόθηκε το μυθιστόρημα. Με τη λογοτεχνική αυτή αναφορά, οι Ducastel-Martineau δεν ενδιαφέρονται να δείξουν τους χαρακτήρες τους ως Παρισινούς εστέτ – όπως κάνει κατά κόρον ο Γούντι Άλεν για τους Νεοϋρκέζους – αλλά μας καλούν να δούμε μια απλή βόλτα δυο gay αντρών δίπλα στους νυχτερινούς εργάτες του Παρισιού ως την “ποταπή” εξέλιξη της ιστορίας της Γαλλίας, της οποίας ο HIV είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι.

Προς το τέλος του Παρίσι 05:59, ο Tεό ζητά απ’τον Ουγκώ να προβλέψει το μέλλον τους ως ζευγάρι. Εκείνος περιγράφει μια μικροαστική ζωή που θα κρατήσει 20 χρόνια πριν χωρίσουν, “όπως όλοι.” Ίσως αγωνιστούν μαζί για έναν σκοπό, λέει αστειευόμενος, μια μεγάλη ανακάλυψη παγκόσμιας σημασίας. Λίγο αργότερα, ο Τεό ξεχνά το κινητό του στο σπίτι. Καθώς στρέφεται να το πάρει, ο Ουγκώ τον σταματά: “άν κοιτάξεις πίσω σου, θα χάσεις τα πάντα. Όλα όσα έχω υποσχεθεί.” Μια αυθαίρετη γραμμή τραβιέται παιχνιδιάρικα με αφορμή μια ανώδυνη προκατάληψη. Ένα Ορφεϊκό όριο υπάρχει ανάμεσα στο παρελθόν και σε ένα καινούργιο ξεκίνημα. Ο Ουγκώ δίνει στον Τεό το δικό του κινητό τη στιγμή που η ώρα πάει από 05:59 σε 06:00 ακριβώς. “Ας πάμε μπροστά. Δε φοβόμαστε. Tώρα αρχίζουν όλα,” λέει.

Η μνήμη ανακατασκευάζεται με μια αυθόρμητη απόφαση. Οι Ducastel-Martineau κοιτούν στο μέλλον. Εκεί, ο HIV υπάρχει αναγκαστικά, αλλά μαζί του υπάρχουν και κοινωνικοί αγώνες, μεγάλες ανακαλύψεις και χαζή επιθυμία.