Una Baines: «Φεμινισμός σημαίνει να μην αφήνεις τα καθάρματα να σε εξουθενώνουν»

Ιδρυτικό μέλος των ιστορικών The Fall, των Blue Orchids, των The Fates και των Poppycock, η Una Baines είναι μια από τις πιο επιδραστικές φυσιογνωμίες στο πεδίο του post–punk των τελευταίων δεκαετιών.

Συζητάμε μαζί της ενόψει της συναυλίας την Τρίτη 15 Απριλίου στην Αθήνα της φεμινιστικής ποπ μπάντας Poppycock, την οποία συνίδρυσε το 2012.

Έχεις υπάρξει ιδρυτικό μέλος των The Fall, Blue Orchids, των The Fates και των Poppycock. Πότε συνειδητοποίησες για πρώτη φορά ότι η ενασχόλησή σου με την τέχνη γενικότερα και τη μουσική ειδικότερα θα ήταν ένα ταξίδι ζωής;

Μου άρεσε η συγγραφή και η μουσική από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Βιβλία, Μουσική, Τέχνη, Ζώα, Φύση. Δεν το σκέφτηκα ποτέ μακροπρόθεσμα ως παιδί φυσικά. Ήταν απλώς ένα μέρος της ζωής μου σαν να παίζω έξω και να ονειρεύομαι την ημέρα.

Όταν γνώρισα τον Mark, δεν άργησε να μου πει πως ήθελε να ξεκινήσει ένα συγκρότημα. Το έβλεπε ως μια διέξοδο από μια βαρετή ζωή με ελάχιστες ή καθόλου προοπτικές.

Όταν εμείς, οι αρχικοί The Fall, συναντηθήκαμε και αρχίσαμε να συνδυάζουμε λέξεις και μουσική, ήταν μια αποκάλυψη για μένα. Σαν να γράφω διηγήματα με ρυθμούς και μπιτ. Ήταν χαρούμενο!

Συναντηθήκατε με τον μακαρίτη Mark E. Smith όταν κι οι δυο ήσασταν σε εφηβική ηλικία.

Σε αυτά τα χρόνια εστιάζουν τα απομνημονεύματά σου σε μορφή κόμικ, εικονογραφημένο από τον Keith McDougall, I’ll be your mirror, που κυκλοφόρησε το 2015. Γιατί αποφάσισες να τα κυκλοφορήσεις σε μορφή κόμικ;

Σκέφτηκα ότι ένα βιβλίο κόμικ για τα πρώτα χρόνια θα ήταν ενδιαφέρον. Ήθελα πολύ τα ψυχεδελικά μέρη να είναι οπτικά. Είμαι ευχαριστημένη με το αποτέλεσμα.

Ήσασταν δύο εξίσου ισχυρογνώμονες άνθρωποι, παρά -ή ίσως λόγω– της νεαρής ηλικίας σας. Αυτό σας έφερε κοντά, αρχικά;

Είχαμε πολλά κοινά ενδιαφέροντα: το διάβασμα, την ακρόαση μουσικής, την τέχνη, την πολιτική…

Παρέα με τον Mark, τον Martin Bramah και τον Tony Friel, σχηματίσατε τους The Fall το 1976.

Γιατί θεωρούσατε πως χρειαζόταν ακόμα ένα συγκρότημα; Πρέπει να «κατηγορήσουμε» τους Τhe Sex Pistols, μια από τις κύριες επιρροές σας, για αυτή την επιλογή;

Οι συναυλίες των The Sex Pistols ήταν απίστευτα σημαντικές.

Για εμάς, τη δυσαρεστημένη νεολαία, ήταν μέρος της δημιουργίας μιας ισχυρής ενέργειας που άνοιξε, ή μάλλον σάρωσε τις πόρτες του κατεστημένου εφησυχασμού και της υποκρισίας μέσα στη μουσική βιομηχανία και όχι μόνο.

Οι The Fall θα είχαν υπάρξει, ωστόσο, έτσι κι αλλιώς.

«Η φεμινιστική της οπτική βοήθησε στη διαμόρφωση της πρώιμης πολιτικής στάσης του συγκροτήματος και ήταν ένα από τα πολύ λίγα μέλη των The Fall, πέραν του frontman Mark E. Smith, η οποία συνέβαλε με στίχους στα τραγούδια του γκρουπ», διαβάζω στη Wikipedia.

Με ποια έννοια βοήθησες στη διαμόρφωση της «πρώιμης πολιτικής στάσης» των The Fall, με ποιο ρεύμα φεμινισμού ταυτιζόσουν τότε και ποια από τα τραγούδια του συγκροτήματος φέρουν επίσης την «υπογραφή» σου;

Δεν μπορείς να πραγματοποιήσεις κανενός είδους πρόοδο ενώ αγνοείς το ήμισυ της ανθρώπινης φυλής. Ο φεμινισμός είναι απαραίτητος.

Πρέπει να υπάρξει επίγνωση των ανισοτήτων τις οποίες πολλές γυναίκες είναι υποχρεωμένες να αντιμετωπίζουν καθημερινά.

Για μένα δεν υπάρχει κανένα φεμινιστικό ρεύμα.

Οι γυναίκες έχουν καταπιεστεί από τα πατριαρχικά συστήματα επί αιώνες. Είναι μια συνεχής, αυξανόμενη συνειδητοποίηση. Για ορισμένες γυναίκες είναι το δικαίωμα να μην ακρωτηριάζονται τα γεννητικά τους όργανα.

Πραγματικά πρόκειται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τι είδους κόσμο θέλουμε να αναπτύξουμε με σεβασμό και αξιοπρέπεια στον πυρήνα του.

Νομίζω ότι ο Mark επηρεάστηκε από τις εμπειρίες μου ως νοσοκόμας στο νοσοκομείο του Prestwich. Το καθεστώς εκεί ήταν ανελέητο και αμείλικτο. Προσωπικό και κάτοικοι, μια κατάσταση τύπου «αυτοί και εμείς». Απανθρωποποίηση. 

Το Repetition έρχεται στο μυαλό.

Μετά από μια πρώιμη συναυλία των The Fall, εγώ και ο Μαρκ παρενοχληθήκαμε από έναν τύπο στο κοινό που μας είπε πώς η αδερφή του είχε ωφεληθεί από την ηλεκτροσπασμοθεραπεία και δεν είχαμε το δικαίωμα να πούμε κάτι διαφορετικό.

Θα μπορούσα να γράφω για αυτό το θέμα για πολύ καιρό, αλλά θα το αφήσω εκεί.

Το Rowche Rumble ήταν άλλο ένα. Είχα αφήσει το συγκρότημα μέχρι τότε. Λατρεύω αυτό το τραγούδι.

Έχοντας πάρει -και επιβιώσει από- υπερβολική δόση ναρκωτικών και νευρικό κλονισμό την άνοιξη του 1978, εγκατέλειψες το συγκρότημα. Πώς έχεις διαχειριστεί τη χρήση -και την κατάχρηση- ναρκωτικών από τότε;

Μετά το «overdose» μου -ένα φιλικό μου πρόσωπο πρότεινε να μου δώσουν ένα hotshot- μου πήρε έναν χρόνο για να ανακτήσω τον εαυτό μου. Έμοιαζε σαν να είχαν γκρεμιστεί όλα. Σώμα, μυαλό και ψυχή έπρεπε να ανακάμψουν.

Είμαι μεγάλη θαυμάστρια της ιατρικής της Φύσης και πιστεύω πως δεν πρέπει να αλλοιώνομαι χάριν του κέρδους και για βραχυπρόθεσμες διορθώσεις.

Η κάνναβη, για παράδειγμα, είναι ένα πολύ ευεργετικό φυτό με πολλές ιδιότητες που συμβάλλουν στην υγεία. Δεν πρέπει να αλλοιωθεί για να αυξηθεί η THC (σημ.: τετραϋδροκανναβινόλη).

Κάτι τέτοιο τη θέτει εκτός ισορροπίας και μετά μπορεί να είναι επιβλαβής.

Η φύση έχει δημιουργήσει έναν κόσμο γεμάτο φυτά τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν με τις αρρώστιες/ασθένειές μας. Υπάρχουν πολλά για να μάθεις και τα περισσότερα φάρμακα μπορείς να τα καλλιεργήσεις δωρεάν.

Αφότου χώρισαν οι δρόμοι σου με τους The Fall, συνίδρυσες τους Blue Orchids το 1979. Κατά τη διάρκεια των ετών που παρέμεινες μέλος τους, οι Blue Orchids λειτούργησαν και ως backing και ως support γκρουπ για την Nico.

Ποια ήταν η Nico, ως πρόσωπο, πίσω από τον μύθο;

Θεωρούσα ότι ο Νίκο ήταν ένας πολύ έξυπνος χαρακτήρας. Η μουσική της είναι μοναδική. Μια οραματίστρια η οποία ενσάρκωσε τη γοτθική αυθεντικότητα.

Το 2012 συνίδρυσες το συγκρότημα Poppycock, μια σχεδόν αποκλειστικά γυναικεία «ασταθή κολεκτίβα μουσικών».

Γιατί το ήθος και η πρακτική της κοινότητας, με όποιον τρόπο κι αν εκδηλώνονται, ήταν πάντα τόσο καθοριστικά για σένα;

Περιέργως, υπήρξαν αρκετοί άνθρωποι που ενεπλάκησαν στις Poppycock όλα αυτά τα χρόνια. Ωστόσο, ήταν πάντα κατά κύριο λόγο γυναίκες. Και γιατί όχι; Η μπάντα έχει αλλάξει με ανθρώπους να φεύγουν και να νέους να έρχονται ανά τα χρόνια.

Η σύνθεση τώρα είναι αρκετά σταθερή. Είναι μια τόσο ταλαντούχα ομάδα μουσικών και τραγουδιστριών που νιώθω προνομιούχα να συνεργάζομαι μαζί τους.

Πάντα αγαπούσα πολλές, διαφορετικές μορφές μουσικής και, ως παιδί, στιχουργικά είχαν απήχηση σε μένα. Π.χ., το In the Ghetto του Elvis Presley, το Love of the common people του Nicky Thomas ή το Ball of Confusion των The Temptations.

Έμοιαζε σαν ο κόσμος να ήταν γεμάτος από ανθρώπους οι οποίοι νοιάζονταν για τον κόσμο, για την κοινότητα, γι’ αυτό που συνέβαινε.

Μετά από μια παρατεταμένη «κυοφορία», τον Σεπτέμβριο του 2024 οι Poppycock έφεραν τελικά στον κόσμο ένα απολαυστικό, αλλά συγκινητικό, ποπ κόσμημα -από το εξώφυλλο μέχρι την τελευταία νότα-, το Magic Mothers.

Σ’ ευχαριστούμε που περιγράφεις το Magic Mothers ως ένα «ποπ κόσμημα», αυτό είναι υπέροχο!

Ποιος είναι ο ορισμός σου για την ποπ μουσική στις μέρες μας; Και πώς μπορεί να παραμείνει πολιτική, όντας προσβάσιμη σε ευρύτερο κοινό;

Αποφεύγοντας τα κλισέ, παίζοντας με τις λέξεις και βρίσκοντας εκείνες που φαντάζουν κατάλληλες για σένα.

Και τι μαγικό έχουν οι μητέρες και η μητρότητα;

Λοιπόν, έχω τρία παιδιά τα οποία μεγάλωσα στην κοιλιά μου και τα γέννησα, κι είναι απλά ένα θαύμα, ανεξάρτητα από το πώς νιώθεις, ή η επιστήμη το εξηγεί και η ποίηση το αγγίζει

Kι όμως, είμαστε όλοι εδώ επειδή κάποιος άνθρωπος μάς γέννησε. Αυτό, το ονομάζω «Mαγεία» – όπως ένα δέντρο μπορεί να παράγει αρκετούς σπόρους για να μεγαλώσει ένα μαγικό δάσος!

Το Magic Mothers έχει να κάνει με τη δύναμη, την αντοχή και τη συμπόνια.

Τέλος, τι είδους φεμινισμό θέτεις σε εφαρμογή σήμερα, σε μια εποχή που, ειδικά μετά την έλευση του κινήματος #MeToo, οι «σειρήνες» της αφομοίωσης και της οικειοποίησης ακούγονται πιο δυνατά από ποτέ;

Δεν προσυπογράφω κάποιο δόγμα, ούτε διαφορετικούς τύπους φεμινισμού. Ο φεμινισμός έχει να κάνει με την ισότητα και τη δικαιοσύνη.

Σε προσωπικό επίπεδο, σημαίνει να μην αφήνεις τα καθάρματα να σε εξουθενώνουν, να έχεις τα μάτια σου ανοιχτά και να διατηρείς το χιούμορ σου και όλα όσα αγαπάς.

Οι Poppycock εμφανίζονται λάιβ στο Ίλιον plus (Κοδριγκτώνος 17, Αθήνα) την Τρίτη 15 Απριλίου. Τη συναυλία ανοίγουν οι The Periods.