Η έντονη κοινωνική και πολιτική ευαισθησία και η ανυπόκριτη αγάπη για τον άνθρωπο χαρακτηρίζουν τον Frank Panx, έναν από τους συνεπέστερους εκπροσώπους της εγχώριας ροκ σκηνής.
Μια συνάντηση μαζί του στα Εξάρχεια. Μαζί με πολλούς εκλεκτούς προσκεκλημένους, ο Frank Panx συμμετέχει στη Μεγάλη Γιορτή για τον Παύλο Σιδηρόπουλο στις 14 Ιουνίου.
Συχνά προσφωνείς τους άλλους ως «αδέρφια». Από πού πηγάζει αυτή η ανάγκη; Και τι, τελικά, σημαίνει για σένα η έννοια της «αδερφοσύνης»;
Η αδερφοσύνη είναι το άλφα και το ωμέγα. Η ανυπόκριτη αγάπη για τον άνθρωπο κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
Δε με νοιάζει τι χρώμα έχει ο άλλος, σε τι θρησκεία πιστεύει, τι γλώσσα μιλάει: το χέρι θα είναι πάντα απλωμένο. Έχω βιώσει αυτήν τη συνθήκη, και ανταποδίδεται.
Το να αποκαλείς ανθρώπους «αδέρφια» είναι σαν να τους καλείς σε μια ουσιαστική ενότητα. Μια τέτοια ενότητα, ένα τέτοιο δέσιμο ενέχουν μια αλήθεια που υπηρετεί τη ζωή.
Γι’ αυτό και σκεφτόμαστε κι άλλους τρόπους ν’ αγκαλιάσουμε μια συναυλία.
Όπως;
Στην τελευταία συναυλία, ας πούμε, που δώσαμε στην Τεχνόπολη τον Σεπτέμβρη του 2024 καλέσαμε τα αδέρφια μας τα οποία χρησιμοποιούν αμαξίδια να την παρακολουθήσουν δωρεάν. Το ίδιο και τα παιδάκια μέχρι έντεκα ετών.
Καλέσαμε προσφυγάκια από δομές φιλοξενίας, παιδιά από προγράμματα απεξάρτησης που συμμετείχαν και σε ένα δρώμενο. Σ’ έναν εμπορικό χώρο κάναμε το καλύτερο δυνατόν.
Το κοινωνικό πρόσημο που πάντα φέρουν οι συναυλίες των PANX ROMANA συνδέεται και με την ανάδειξη πολλών απ’ όσα συμβαίνουν, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.
Είναι το ελάχιστο το οποίο μπορούμε να κάνουμε. Το θεωρώ αυτονόητο.
Δεν μπορώ, επομένως, να «χωνέψω» την αντίληψη άλλων καλλιτεχνών σύμφωνα με την οποία, αν -για παράδειγμα- μιλήσω για το προσφυγικό, αποκλείω κόσμο από μια συναυλία.
Με την έννοια ότι κάποιο μέρος του κοινού δεν ενδιαφέρεται για πολιτικολογία;
Με την έννοια ότι αυτή η πολιτικολογία θέτει εκτός μερίδα κόσμου που θα στήριζε την συναυλία. «Περιόρισε τα σχόλια», μου έχουν πει κάποιοι.
Αυτό κάνω, όμως, ακόμα και πριν τους PANX ROMANA. Δεκαέξι χρονών παιδάκι, τύπωνα σε εφημεριδάκι τις απόψεις μου και το μοίραζα χέρι-χέρι. Δεν είχαμε όργανα τότε. Ήμασταν πολύ φτωχά παιδιά.
Πού γεννήθηκες;
Στα Λιπάσματα στη Δραπετσώνα, στον Πειραιά. Γιαγιά, πατέρας, θείοι δούλευαν στο εργοστάσιο.
Κι ενώ τα φουγάρα του εργοστασίου δούλευαν για να τρώμε, ταυτόχρονα μας «έτρωγαν». Όλη μου η οικογένεια έζησε μέχρι τα εξήντα πέντε μάξιμουμ.
Έχω, λοιπόν, βιώσει θανάτους ατέλειωτους, γιατί όλη η οικογένεια πέρασε από αυτό το εργοστάσιο θανάτου.
Εσύ κι η μητέρα σου επιζήσατε, ωστόσο.
Είμαστε οι δύο τελευταίοι.
Γι’ αυτό και την αγαπάς και την φροντίζεις τόσο πολύ.
Όταν ένας άνθρωπος έκανε δυο και τρεις δουλειές για να κρατήσει ζωντανά τα παιδιά του, θα κάνεις κι εσύ τα πάντα για εκείνον. Όχι μόνο επειδή το χρωστάω στην μητέρα μου, αλλά γιατί μου βγαίνει και αυθόρμητα.
Αναζητώ, επομένως, κίνητρα τα οποία θα την βοηθήσουν να παραμείνει σε καλή φυσική κατάσταση.
Πετυχαίνει τον στόχο της αυτή η αναζήτηση;
Τον πετυχαίνει.
Την ενθαρρύνω, για παράδειγμα, να αυτοοργανώνεται στον κήπο του σπιτιού. Τρώμε τα δικά μας κηπευτικά: λάχανα, μαρούλια, σπανάκι, ντομάτες και πολλά άλλα. Μέχρι και παρτέρια έχω φτιάξει σε τέτοιο ύψος, ώστε να μη χρειάζεται να σκύψει.
Έχει, επομένως, τις ασχολίες της μέσα στην ημέρα. Οπότε νιώθει χρήσιμη και για τον εαυτό της και για τα κατοικίδια που προσέχει.
Όταν, πάλι, φτιάχνει ο καιρός, έχουμε αυτοοργανωθεί στην γειτονιά, και πραγματοποιούμε προβολές οι οποίες αποτελούν τροφή για σκέψη. Τις προάλλες προβάλαμε το Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;
Έτσι, οι δεσμοί των ανθρώπων της γειτονιάς συσφίγγονται: μια οικογένεια θα μαγειρέψει, κάποιος θα φέρει αναψυκτικά, ένας άλλος γλυκά.
Θα προκύψει, άρα, μια πολύ όμορφη ζύμωση που καθιστά την καθημερινή ζωή μας πιο εύκολη και ουσιαστική.
Είμαστε ευτυχισμένοι όσο πολεμάμε για τον άνθρωπο και τη ζωή. Όπου υπάρχει ζωή, βρισκόμαστε κι εμείς για να την υπηρετούμε και να τη βοηθάμε.
Είναι κι οι συναυλίες ένας τόπος ευτυχίας;
Τεράστιος!
Δεν είναι μόνο οι στίχοι που θέλεις να τραγουδήσεις, αλλά και τα θέματα τα οποία θέλεις να αναδείξεις.
Κι είναι ωραίο όταν μπορείς να συνδιαμορφώνεις την διαδικασία της ανάδειξης με τους ανθρώπους που σου στέλνουν μήνυμα πως θα έρθουν στη συναυλία.
Δώσε μου ένα παράδειγμα.
Κάποιοι ήθελαν να κάνουν κάτι για τη γενοκτονία στην Παλαιστίνη στο πλαίσιο μιας συναυλίας μας. «Δε φτιάχνετε ένα πανό με ό,τι μήνυμα θέλετε να μεταφέρετε; Θα ανεβείτε στην σκηνή για να το σηκώσετε», τους πρότεινα.
Φαντάστηκα πως θα επρόκειτο για ένα πανό δύο-τριών μέτρων. Δέκα μέτρα ήταν, με κάτι κοντάρια δίμετρα!
Έκοψαν, λοιπόν, ένα τμήμα από τα κοντάρια, και παρέμειναν στην σκηνή σε όλη την διάρκεια ενός τραγουδιού με σχετική θεματολογία. Έτσι έγινε η συνδιαμόρφωση.
Με το κοινό, με τ’ αδέρφια μας, συχνά συνδιαμορφώνουμε την επόμενη συναυλία, την επόμενη δράση. Αυτό μας κρατάει ως μπάντα. Γιατί, κατά άλλα, άνθρωποι είμαστε, με κουσούρια, πάθη και τρέλες.
H διαφορά μας από άλλους είναι ότι στοχεύουμε στο καλό αποτέλεσμα.
Σ’ αυτόν τον στόχο έχουμε στρατευτεί, κι ας μην έχουμε κυκλοφορήσει καινούρια δουλειά από το 2016. Πριν από ένα-δυο χρόνια, μάλιστα, διατυπώθηκε η πρόταση να σταματήσουμε.
Με ή χωρίς νέα τραγούδια, ωστόσο, αφήνει πίσω της ένα θετικό πρόσημο παρεμβαίνοντας σε συγκεκριμένες κοινωνικοπολιτικές συγκυρίες. Είναι κρίμα να μην υπάρχει στο διάβα των ετών.
Το ίδιο ισχύει και για τους αγαπημένους μας The Last Drive. «Σας χρειαζόμαστε», τους είπα τις προάλλες. «Η βοήθεια που δίνετε είναι υπερ-πολύτιμη».
Παρακολουθούσα τον νεαρόκοσμο που κοπανιόταν ακούγοντας PANX ROMANA στην Τεχνόπολη κι αναρωτιόμουν αν αισθάνεσαι κάποια ευθύνη απέναντί του.
Όποιος ανεβαίνει σ’ αυτό το ρημάδι το πάλκο θα έπρεπε να νιώθει ευθύνη σε σχέση με το τι λέει και το πόσο αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά κάποιους.
Επειδή, λοιπόν, θεωρούμε ότι οι ουσίες μέσα μας είναι εξουσίες πάνω μας -και τις εξουσίες, γενικότερα, δεν τις θέλουμε-, επιθυμούμε αυτό που μας βγαίνει αυθόρμητα.
Γι’ αυτό κι αισθάνομαι ενοχή όταν, παρευρισκόμενος στην ολοκλήρωση «κλειστών» προγραμμάτων απεξάρτησης, συνειδητοποιώ πως γνωρίζω αρκετούς από τους συμμετέχοντες.
Αυτό σημαίνει ότι έχουν συνοδεύσει τα πιώματά τους και με δικά μας τραγούδια, αν και ποτέ δεν είχαμε τέτοιο προφίλ. Προσωπικά, δεν έχω καπνίσει ούτε ένα τσιγάρο!
Πρέπει, επομένως, να λειτουργούμε ως «αντιβιοτικό» στο σαθρό πλαίσιο που κυριαρχεί.
Το ιδανικό -κι αυτό που παλεύουμε να κάνουμε- είναι να καλλιεργήσουμε τη λογική της υγιούς έμπνευσης. Δεν είναι το φτιάξιμο με κάποια ουσία αυτό το οποίο θα με κάνει να χοροπηδήξω σε μια συναυλία, αλλά ένα ανυπόκριτο κι ειλικρινές σκίρτημα ψυχής.
Όπως ανυπόκριτα και ειλικρινής θρησκευόμενη υπήρξε η μητέρα μου, η οποία πρόσφατα «έφυγε». Σ’ αυτήν την στάση αναγνωρίζω ένα μεγαλείο, κι ας μην είμαι προσωπικά θρησκευόμενος.
Φαντάζομαι ότι θα θεωρούσε τον Χριστό ένα ιδιαίτερο πρόσωπο που πρόσφερε ανυπόκριτη αγάπη και πήγαινε κόντρα στο κατεστημένο της εποχής του, γι’ αυτό και τον σκότωσαν.
Στις μέρες μας θα ήταν, πιστεύω, στα Εξάρχεια και στους αγώνες για τον άνθρωπο στον δρόμο.
Πριν «τσαλακώσουν» το παράδειγμά του τα κράτη κι οι εξουσίες για να το φέρουν στα μέτρα τους, ο Χριστός ήταν κάτι άλλο. Άγγιζε ακόμα και τους λεπρούς. Αυτό το άγγιγμα δίνει ζωή και πάντα αναζητούμε.
Μιλώντας για άγγιγμα, με ποιους τρόπους σε είχε αγγίξει ο Παύλος Σιδηρόπουλος;
Τον έχω βιώσει από το 1978 στις συναυλίες του με τους Σπυριδούλα και σε έναν βαθμό πιο κοντά στα πρώιμα eighties, όταν προσπαθούσε να μας βοηθήσει να βγάλουμε τον πρώτο μας δίσκο.
Ο Παύλος έβλεπε πιο μακριά από άλλους. Σου έδειχνε, αλλά δε σου έλεγε τι να κάνεις. Ήταν άνθρωπος σκεπτόμενος, έξω ακόμα και από το κινηματικό «κουτί».
Ταυτόχρονα, ήταν ένας καλλιτέχνης τον οποίο θαύμαζα για την ερμηνεία και τον στίχο του.
Το 1981-82 είχα στην Πλάκα ένα πανκ κλαμπ, την Αρετούσα, με όρους πολύ αδερφικούς και φιλικούς. Μόνο χαμηλού κόστους μπύρες πουλούσαμε. Ο Αρκουδέας, που ήταν διοικητής στο Α.Τ. Πλάκας, μάς έκλεισε.
Ήρθαμε, λοιπόν, στα Εξάρχεια. Ήρθε κι ο Αρκουδέας. Ξεκίνησε η κατάληψη της πλατείας Εξαρχείων από δυνάμεις καταστολής προς τα μέσα της δεκαετίας του ’80, κι η κόντρα της Πλάκας «μετακόμισε» εδώ.
Φθινόπωρο, νομίζω τέλη Σεπτεμβρίου του 1984, συνελήφθησαν 200 πάνκηδες και αναρχικοί.
Ως PANX ROMANA παρέα με τους Stress προσπαθήσαμε να κάνουμε μια συναυλία στο Πολυτεχνείο, αλλά μας έκλεισαν τις πόρτες. Συνέβησαν επεισόδια. Την επομένη γίναμε πρωτοσέλιδα: «Πανκ ή τανκ» ήταν ένα από αυτά.
Ευφάνταστο.
Προσεγγίστηκαν ο Παύλος Σιδηρόπουλος, ο Αλέξης Καλοφωλιάς και κάποιοι άλλοι για μια κουβέντα η οποία δήθεν θα γινόταν με μια δημοσιογράφο εφημερίδας τύπου Ελευθεροτυπία. Μου είχε πει ο Παύλος να πάω και εγώ, μα δεν πήγα.
Αντί για μια δημοσιογράφο εμφανίστηκε, όμως, ο Άρης Πορτοσάλτε, που τότε εργαζόταν σε μια δεξιά εφημερίδα. Ό,τι έμεινε ήταν εναντίον μας, εναντίον των πάνκηδων.
Δεν αναφέρθηκε τίποτα από την πλευρά του Παύλου και του Αλέξη.
Αυτή η κόντρα του κράτους με τα Εξάρχεια έχει αποτυπωθεί και σε κάποια από τα τραγούδια μας.
Από το παρελθόν στο παρόν, και στην πιο πρόσφατη μουσική σου «ενσάρκωση». Θα ήθελες να μου μιλήσεις γι’ αυτήν;
Λεγόμαστε Frank Panx & Σαλταδόροι, όνομα που παραπέμπει στο Ξυπόλητο Τάγμα επί Κατοχής και στην εποχή της μεγάλης πείνας.
Θέλοντας, λοιπόν, να μην ξεχαστεί η δράση αυτών των παιδιών, επιλέξαμε το συγκεκριμένο όνομα.
Είμαστε μέλη μιας συλλογικότητας που λέγεται Αντισώματα, μιας πρωτοβουλίας μουσικών η οποία χρονολογείται από το 2014 και που στο μέτρο του δυνατού προσπαθεί να συμβάλλει στην ενίσχυση ευπαθών ομάδων.
Kάνουμε και το Φεστιβάλ Immigraniada.
Μέσα από αυτές τις δράσεις συνάντησα και μουσικούς. Ένας από αυτούς ήταν ο αγαπημένος μου αδελφός, Βασίλης Ράλλης. Η γνωριμία μαζί του οδήγησε ουσιαστικά στη δημιουργία της μπάντας.
Τα περισσότερα τραγούδια (σημ.: ακούστε τα Πεφταστέρια) των Σαλταδόρων είναι απόρροια δράσεων ζωής «περπατημένων».
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η διαδικασία;
Έχουμε ολοκληρώσει τις ηχογραφήσεις δεκατεσσάρων καινούριων τραγουδιών και αυτήν τη στιγμή είμαστε στην φάση της μίξης.
Όταν τελειώσει κι αυτή, θα τα ανεβάσουμε στο διαδίκτυο και θα τα εκδώσουμε σε βινύλιο με τίτλο Μουσικές από μπαρούτι.
Καλοτάξιδα!
Η συνέντευξη με τον Frank Panx πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2024. Διάφοροι σοβαροί λόγοι καθυστέρησαν τη δημοσίευσή της.
Ευχαριστώ θερμά τον Frank για την ειλικρινή, ουσιαστική κουβέντα και για την παραχώρηση των φωτογραφιών που συνοδεύουν το κείμενο.
Ευχαριστώ, επίσης, ιδιαιτέρως την Εύα Κολόμβου για τη πολύτιμη συμβολή της στην υλοποίηση της συνέντευξης.
Η Μεγάλη Γιορτή για τον Παύλο Σιδηρόπουλο, στην οποία συμμετέχει και ο Frank Panx μεταξύ πολλών εκλεκτών προσκεκλημένων, φιλοξενείται στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων το Σάββατο 14 Ιουνίου.
Οι πόρτες ανοίγουν στις 20:00, η συναυλία ξεκινάει στις 21:00.
