Διεθνές Συνέδριο για την Ρώσικη Επανάσταση: μια διαρκής πρόκληση.

Με αφορμή το διεθνές συνέδριο για την Ρώσικη Επανάσταση με τίτλο Κριτικές προσεγγίσεις, μια διαρκής πρόκληση, που πραγματοποιείται στις 12, 13 και 14 Απριλίου στην Νομική Σχολή Αθηνών, δημοσιεύουμε το κείμενο του συντελεστή του συνεδρίου Γιώργου Λιερού και το πρόγραμμα του συνεδρίου. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διεθνείς συμμετοχές στο συνέδριο, όπως αυτή του Ιταλού ιστορικού Έτορε Τσινέλα (το βιβλίο του Ο άλλος Μαρξ κυκλοφορεί αυτήν τη βδομάδα από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων) αλλά και των Ρώσων πανεπιστημιακών Αλεξάντρ Σούμπιν, Μορόζοβα, Ντμίτρι Ρούμπλιοφ, Κονσταντίν Μορόζοφ και Γιαροσλάβ Λεόντιεφ.

Είναι πρώτη φορά που στην Ελλάδα πραγματοποιείται μιας τέτοιας έκτασης ανεξάρτητο διεθνές συνέδριο, το οποίο θα επιχειρήσει να διερευνήσει πτυχές της Ρώσικης Επανάστασης οι οποίες έχουν παραγνωριστεί τόσο από την αστική ιστοριογραφία όσο και από τις προσεγγίσεις του επίσημου κομουνιστικού ρεύματος. Πολλές από τις πτυχές που σκοπεύει να αναδείξει το συνέδριο έχουν αγνοηθεί ακόμα και από κριτικές προσεγγίσεις της Ρώσικης Επανάστασης στο πλαίσιο πιο ριζοσπαστικών ρευμάτων, εντασσόμενων είτε στον αναρχικό χώρο είτε στον επαναστατικό μαρξισμό.

Κ.Σ.

Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

«…δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε το μέλλον της επαναστατικής διαδικασίας που ήταν σε πλήρη εξέλιξη μετά τον Φλεβάρη του 1917, αν δεν είχαν πάρει οι μπολσεβίκοι την εξουσία διακόπτοντάς την βίαια.»

Σαρλ Μπετελέμ

του Γιώργου Λιερού

Η Ρωσική Επανάσταση (1917-1921 ή 1922) αποτέλεσε μια κυριολεκτικά μοναδική ιστορική ευκαιρία για μια ελεύθερη ανθρωπότητα (χωρίς κράτος και μισθωτή σκλαβιά). Η Ρωσική Επανάσταση είναι πρώτα απ’ όλα η αγροτική επανάσταση των 100 εκατομμυρίων χωρικών, οι οποίοι μετέτρεψαν τη γη σε κοινοτική κτήση –όχι κρατική ή ιδιωτική ιδιοκτησία– και την καλλιεργούσαν σύμφωνα με τις αποφάσεις των σχοντ (των συνελεύσεων των χωριών)∙ είναι οι εργοστασιακές επιτροπές και οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί (8 εκατομμύρια μέλη).

Η επιρροή των αναρχικών ιδεών ήταν τεράστια και καθόλου δεν είχε να κάνει μόνο με κάποιες μικρές αναρχικές ομάδες ή έστω την Μαχνοβτσίνα και την Κροστάνδη. Οι αναρχικές ιδέες διαπερνούσαν εγκάρσια πολλές επαναστατικές οργανώσεις και προπάντων τους σοσιαλεπαναστάτες, οι οποίοι εννοούσαν σαν σοσιαλισμό την κατάργηση της μισθωτής εργασίας και όχι την κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και τον κεντρικό σχεδιασμό, όπως οι μπολσεβίκοι και η Β’ Διεθνής. Αναρχικές ιδέες επίσης αναγνωρίζουμε σε μπολσεβίκικες εσωκομματικές αντιπολιτεύσεις της περιόδου 1917-1922. Ο σκοπός του συνεδρίου όμως είναι η αποκατάσταση της μεγάλης εικόνας της Ρωσικής Επανάστασης όχι μόνο του ρόλου των αναρχικών ιδεών κάτι οπωσδήποτε πολύ σημαντικό καθώς στη Ρωσία η αναρχική παράδοση είναι μεγάλη και χάνεται στο βάθος των αιώνων (Σχίσμα του 17^ου αιώνα, εξεγέρσεις Στένκα Ράζιν, Πουγκατσώφ, κτλ) –όχι τυχαία η Ρωσία είναι η πατρίδα του Μπακούνιν και του Κροπότκιν. Η εικόνα της Ρωσικής Επανάστασης δεν θα ήταν πλήρης χωρίς να λάβουμε υπόψη τον ρόλο μενσεβίκων επαναστατών όπως ο Μαρτώφ και ο Νταν και ακόμα τις διεκδικήσεις των άλλων λαών της πρώην τσαρικής αυτοκρατορίας (Ουκρανών, Γεωργιανών, Αρμενίων, κ.ά.), την αφύπνιση των τουρκικών λαών κτλ. Η Μεγάλη Ρωσική Επανάσταση, σύμφωνα με τον Έτορε Τσινέλα, δεν είναι παρά το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνονται πολλές επαναστάσεις και «επαναστάσεις».

Η λεγόμενη «Οκτωβριανή Επανάσταση» είναι η αρχή μιας θερμιδωριανής κίνησης που θα ολοκληρωθεί τη δεκαετία του 1930 με τη βίαιη κολεκτιβοποίηση, δηλαδή το αιματηρότατο τσάκισμα των κατακτήσεων της αγροτικής επανάστασης του 1917-1918 (ο Μπουχάριν μίλησε σχετικά για επιβολή «κρατικής φεουδαρχίας»), την εφαρμογή του πιο ακραίου δεσποτισμού μέσα στο εργοστάσιο, τη μαζική προσφυγή στη στρατοπεδική εργασία (ένα είδος «κρατικής δουλοκτησίας»), την τρομοκρατία κ.ά. Πρόκειται για την «πρωταρχική σοσιαλιστική συσσώρευση» την οποία εξάγγειλε ο Τρότσκι (1922) και ο Πρεομπραζένσκι (1924) και εφάρμοσε ο Στάλιν από το 1929. Μέσα σε μια δυο δεκαετίες οι σοβιετικοί πληθυσμοί έζησαν όλη τη φρίκη των τεσσάρων αιώνων που χρειάστηκαν για να γεννηθεί ο σύγχρονος καπιταλισμός. Σήμερα, η συζήτηση για τα κοινά (commons) έχει κάνει ξανά επίκαιρες έννοιες όπως «πρωταρχική συσσώρευση», «κοινές γαίες», «περιφράξεις» κτλ., οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν για να φωτιστεί η μπολσεβίκικη αντίληψη για τον σοσιαλισμό και τον κομουνισμό, για να τοποθετηθεί το σταλινικό φαινόμενο στο πραγματικό του ιστορικό πλαίσιο, να καταδειχθούν οι συνέχειες και οι ασυνέχειές του με τον λενινισμό και να γίνει αντικείμενο μιας ιστορίας γραμμένης όχι από τη σκοπιά των ελίτ αλλά από εκείνη των από τα κάτω.

Στόχος του συνεδρίου είναι να φωτίσει –μέσα από την πείρα μας πάνω στη Ρώσικη Επανάσταση– τον σημερινό προβληματισμό πάνω στις διαδικασίες μετάβασης από τις κρατικές κοινωνίες στις κοινωνίες χωρίς κράτος:

• Η κοινωνική επανάσταση καταργεί διαμιάς το κράτος ή ανοίγει μια μεταβατική περίοδο από σειρά επαναστάσεων με τις οποίες δημιουργείται κάθε φορά μια νέα σχέση κράτους-κοινωνίας, με την κοινωνία όλο και πιο δυνατή (σε θεσμούς άμεσης δημοκρατίας και πρακτικές των κοινών) και το κράτος όλο και πιο αδύνατο, μέχρι που αυτό στο τέλος να εξαλειφθεί από τα διαδοχικά πλήγματα;
• Σε όλη αυτήν τη μεταβατική περίοδο, ποια είναι η θέση των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, της διάκρισης των εξουσιών, του ομοσπονδισμού και εν γένει όλων εκείνων των τρόπων που οι κοινωνίες χρησιμοποιούσαν ως τώρα για να προστατευθούν από την υπέρμετρη ενίσχυση της κρατικής εξουσίας;
• Η πείρα των σοβιέτ έδειξε ότι οι θεσμοί άμεσης δημοκρατίας, όταν εφαρμόζονται σε μεγάλα πληθυσμιακά και γεωγραφικά μεγέθη, είναι πολύ εύκολα χειραγωγήσιμοι από τους κομματικούς μηχανισμούς. Η μεγάλη κλίμακα είναι η αχίλλειος πτέρνα της άμεσης δημοκρατίας. Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;
• Έπραξαν σωστά εκείνοι οι αναρχικοί που έβαλαν πλάτη στους μπολσεβίκους για να διαλύσουν τη συντακτική συνέλευση; Όντας αντίθετοι με το «πολιτικό» κράτος συντάχθηκαν, ας ήταν και για λίγο, με τους μπολσεβίκους που υποστήριζαν το «μη πολιτικό» (δηλαδή το ολοκληρωτικό) κράτος. Τι τους έκανε να πιστέψουν, έστω και προς στιγμή, ότι ο Λένιν «εκμπακούνισε» τον μαρξισμό; Ποια ήταν τα ελλείμματα της αναρχικής θεωρίας που οδήγησαν σε αυτές τις αυταπάτες με τις ολέθριες συνέπειες (μεταξύ άλλων και την εξόντωση των αναρχικών);
• Ποια είναι η θέση της «δημόσιας ελευθερίας» ή της «δημόσιας ευτυχίας», του «πολιτικού βίου» σε μια μετα-κρατική κοινωνία; Ποια είναι η σχέση του αναρχισμού με το πολιτικό; Η δημοκρατία είναι μόνο μια από τις μορφές που παίρνει το κράτος, όπως ισχυρίζονται πονηρά οι μαρξιστές; Η δημόσια ζωή σε μια μετα-κρατική κοινωνία εξαντλείται απλά και μόνο στη «διαχείριση των πραγμάτων»; Και σε τι διαφέρει αυτή η «διαχείριση των πραγμάτων» από την εξουσία του κανενός, δηλαδή την εξουσία της «τέλειας» γραφειοκρατίας;
• Οι μπολσεβίκοι δικαιολόγησαν «αντικαπιταλιστικά» την απαλλοτρίωση της γης, των ζώων και των εργαλείων των χωρικών και των τεχνιτών, θεωρώντας τον σχεδιασμό ως την πεμπτουσία του σοσιαλισμού και ταυτίζοντας την απλή εμπορευματική οικονομία με τον καπιταλισμό. Πώς οργανώνεται η διανομή σε μια μετα-καπιταλιστική κοινωνία; Πολεμικός κομουνισμός ή ΝΕΠ; Με ποιους τρόπους γίνονται οι ανταλλαγές σε μια κοινωνία χωρίς κράτος; Η γενικευμένη αυτοδιαχείριση είναι συμβατή με κάποιας μορφής αγορά ή μόνο με την απλή εμπορευματοπαραγωγή; Ποιες είναι οι τύχες του νόμου της αξίας σε μια μετα-καπιταλιστική κοινωνία;

Διεθνώς, εδώ και αρκετές δεκαετίες, προβληματισμοί όπως οι προηγούμενοι δεν είναι αποκλειστικά υπόθεση των αναρχικών καθώς απασχολούν επίσης ένα σημαντικό κομμάτι της επαναστατικής αριστεράς. Στην Ελλάδα όμως δεν έχουν καθόλου έτσι τα πράγματα. Εδώ τα κόμματα της αριστεράς παραμένουν λενινιστικά, έντονα κρατικιστικά στις ιδέες τους και στις κοινωνικές τους πρακτικές και γερά αγκιστρωμένα στη μυθολογία της «Οκτωβριανής Επανάστασης».

Μέσα σ’ ένα τέτοιο κλίμα κανένα αξιόλογο κίνημα δεν θα μπορέσει να αναπτυχθεί· την ίδια στιγμή πολλές χιλιάδες άνθρωποι της αριστεράς ασφυκτιούν καθώς συνθλίβονται ανάμεσα στον ρεαλιστικό (Τσίπρας) και στον ουτοπικό λενινισμό. Είναι ώρα να αναλάβουμε τις ευθύνες μας: στην πραγματικότητα η πρωτοβουλία για το συνέδριο αφορά πολύ περισσότερα πράγματα από ένα συνέδριο…

Για να δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα του συνεδρίου:

https://congress1917.gr/archives/686