Η διαδικασία στην Ιαπωνία για την αλλαγή του νομικού φύλου ενός διεμφυλικού ατόμου είναι οπισθοδρομική και επιβλαβής. Βασίζεται σε μια ξεπερασμένη και υποτιμητική αντίληψη ότι η διεμφυλική ταυτότητα συνεπάγεται ψυχική ασθένεια και απαιτεί από τα διεμφυλικά άτομα που επιθυμούν την νομική αναγνώριση να υποβάλλονται σε χρονοβόρες, δαπανηρές, επεμβατικές και μη αναστρέψιμες ιατρικές διαδικασίες.

Τα διεμφυλικά άτομα στην Ιαπωνία αναγκάζονται να υποβληθούν σε πολλά επεμβατικά χειρουργεία – συμπεριλαμβανομένης της στείρωσης – για να αναγνωριστεί νομικά το φύλο τους. Πολλοί Ιάπωνες πολίτες όμως αγνοούν εντελώς αυτές τις καταστροφικές πρακτικές.

Η σχετική νομοθεσία, γνωστή ως «Νόμος για τις Ειδικές Περιπτώσεις Διαταραχής Ταυτότητας Φύλου», είναι σε αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τις διεθνείς ιατρικές πρακτικές. Και ενώ κάποια διεμφυλικά άτομα στην Ιαπωνία δέχονται να διαγνωστούν με «διαταραχή ταυτότητας φύλου» (性 同一性 障害) (GID) και να υποβληθούν στις ιατρικές διαδικασίες που αναφέρονται στο νόμο, πολλοί δεν θέλουν και δεν θα έπρεπε να τους υποχρεώνουν να το πράξουν.

Ο όρος «διεμφυλικά άτομα» (transgender) αφορά στα άτομα στα οποία το φύλο που τους αποδώθηκε κατά τη γέννησή τους δεν συμβαδίζει με το φύλο που τους εκφράζει ή που θα τους εξέφραζε αν είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν.

Το Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Human Rights Watch) συζήτησε με διεμφυλικά άτομα στην Ιαπωνία, τα οποία περιέγραψαν τον αγώνα τους να προσαρμοστούν  σε άκαμπτα σχολικά συστήματα σχεδιασμένα αποκλειστικά με βάση τα δύο φύλα, να αναζητήσουν και να βρουν εργασία, να συμμετάσχουν στην υγειονομική περίθαλψη, όπως και να δημιουργήσουν οικογένεια σύμφωνα με τα βασικά τους δικαιώματα.

Τα άτομα που ερωτήθηκαν στα πλαίσια της έκθεσης περιγράφουν πως ο νόμος περί ειδικών περιπτώσεων (GID) είναι εμπόδιο στον αυτοσεβασμό και την αποδοχή από την κοινωνία. «Είναι σίγουρα ένα σύστημα που καταστρέφει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια», είπαν. Ένα άλλο διεμφυλικό άτομο δήλωσε ότι πιστεύει πως ο νόμος έχει σχεδιαστεί για να αποκλείει τα διεμφυλικά άτομα «έτσι ώστε μην μη γίνονται αποδεκτές οι εξαιρέσεις και να διατηρήται η ομοιογένεια».

Η εθνική κυβέρνηση και τα δικαστήρια της Ιαπωνίας, συμπεριλαμβανομένου του Ανωτάτου Δικαστηρίου το 2019, έχουν επανειλημμένα χρησιμοποιήσει υποτιμητικούς μύθους και στερεότυπα στην ανάλυσή τους για τα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση και το Ανώτατο Δικαστήριο εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με την εγκυμοσύνη των διεμφυλικών ατόμων, λέγοντας ότι «μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στην κοινωνία» ως δικαιολογία για την τήρηση της απαίτησης του νόμου για τη στείρωση.

Ο νόμος περί ειδικών περιπτώσεων (GID) της Ιαπωνίας που συντάχθηκε το 2003 και τέθηκε σε ισχύ το 2004, δεν είναι ο μοναδικός. Άλλα νομικά καθεστώτα ανά τον κόσμο περιέχουν παρόμοιες διατάξεις που εισάγουν διακρίσεις και καταχρηστικές διατάξεις. Οι νομοθέτες, τα εθνικά και τα περιφερειακά δικαστήρια και οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαπίστωσαν τα τελευταία χρόνια ότι τέτοιες απαιτήσεις παραβιάζουν τη νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ιατρικοί εμπειρογνώμονες παρότρυναν τις κυβερνήσεις να καταργήσουν τις ιατρικές απαιτήσεις από τις νομικές διαδικασίες αναγνώρισης των φύλων. Πιο πρόσφατα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) δημοσίευσε τη νέα διεθνή ταξινόμηση των ασθενειών, η οποία αφαιρεί τις «διαταραχές ταυτότητας φύλου» από την ενότητα «ψυχικές διαταραχές» όπως έκανε και η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία με την «Διαταραχή Ταυτότητας Φύλου (GID)» το 2012. Αυτές οι εξελίξεις καθώς και τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δίνουν στην Ιαπωνία έναν οδικό χάρτη για τη μεταρρύθμιση του δικού της νόμου.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η  Kanae Doi (διευθύντρια του Παρατηρητηρίου  για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Ιαπωνία) συζητάει με την Philippa Stewart (Ανώτερη υπεύθυνο για τα ΜΜΕ στο Τμήμα Δικαιωμάτων των LGBT και παιδιών του Παρατηρητηρίου) σχετικά με τη ζωή και τα προβλήματα των διεμφυλικών ατόμων στην Ιαπωνία, και την πρόσφατη έκθεση του Παρατηρητηρίου  για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα με τίτλο “A Really High Hurdle” («Ένας Αγώνας με Πολλά Εμπόδια»).

Πώς είναι η ζωή για τα διεμφυλικά άτομα στην Ιαπωνία;

Στην Ιαπωνία, οι αγώνες για τα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων είναι σε μεγάλο βαθμό αθέατοι. Ειδικά το θέμα της νόμιμης αναγνώρισης. Σε γενικές γραμμές, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι ο ιαπωνικός νόμος απαιτεί απο τα διεμφυλικά άτομα να υποβάλλονται σε ιατρικές εξετάσεις και μη αναστρέψιμες χειρουργικές επεμβάσεις. Δεν τους απασχολεί πώς είναι να αναγκάζεσαι να τα κάνεις όλα αυτά για να σε αναγνωρίσουν νομικά.

Η έκθεση αναφέρει τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουν τα διεμφυλικά άτομα και τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων που αντιμετωπίζουν όταν προσπαθούν να αλλάξουν το νόμιμο φύλο τους. Επίσης εξετάζει τη βλάβη στην οποία υπόκεινται τα τρανς άτομα όταν αλλάζουν το νομικό τους φύλο λόγω των παράλογων απαιτήσεων που τους επιβάλλει ο Νόμος Διαταραχής Ταυτότητας Φύλου και Ειδικών Περιπτώσεων(GID).

Τι είναι ο νόμος GID;

Ο νόμος GID τέθηκε σε ισχύ περίπου πριν από 15 χρόνια. Επιτρέπει στα διεμφυλικά άτομα να αλλάξουν το νόμιμο φύλο τους.

Δεν είναι καλό αυτό;

Το πρόβλημα με τον νόμο είναι ότι είναι πολύ περιοριστικός. Τα διεμφυλικά άτομα πρέπει να διαγνωστούν με «διαταραχή ταυτότητας φύλου» και να υποβληθούν σε επικίνδυνη χειρουργική στείρωση. Πρέπει επίσης να είναι 20 ετών ή μεγαλύτερα, άγαμα και να μην έχουν παιδιά ηλικίας κάτω των 20 ετών.

Δεν θέλουν τα διεμφυλικά άτομα να μοιάζουν με την ταυτότητα του φύλου που έχουν επιλέξει;

Μερικά διεμφυλικά άτομα βλέπουν τη χειρουργική επέμβαση ως σημαντικό μέρος της διαδικασίας μετάβασης, αλλά δεν το κάνουν όλοι. Ανεξαρτήτως αυτού, πολλά άτομα δεν νιώθουν άνετα με τις τεράστιες αποφάσεις που τους αναγκάζουν να πάρουν και εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους για τον νόμο. Μερικά άτομα με τα οποία μιλήσαμε είχαν συμμορφωθεί με αυτές τις απαιτήσεις και άλλαξαν τη νομική τους ταυτότητα ή είχαν ξεκινήσει τη διαδικασία για να το κάνουν. Άλλα άτομα όμως δεν μπόρεσαν να κάνουν ό, τι απαιτούσε ο νόμος επειδή δεν μπορούσαν να το αντέξουν, ή γιατί οι γιατροί τους πίστευαν ότι ορισμένες διαδικασίες δεν θα ήταν ασφαλείς για την υγεία τους. Άλλα άτομα απλά δεν ήθελαν. Τελικά αποφάσισαν να κυκλοφορούν με μια ταυτότητα που λέει ότι είναι διαφορετικό φύλο από αυτό που φαίνεται.

Πώς αυτό επηρεάζει τη ζωή των διεμφυλικών ατόμων;

Έρχονται αντιμέτωπα με παρεξηγήσεις, ταπεινώσεις, και φοβούνται ότι κάποιος μπορεί να γίνει επιθετικός απέναντί ​​τους. Η ταυτότητα χρειάζεται σε ό,τι έχει σχέση με την εκπαίδευση ή την ιατρική περίθαλψη, τα ταξίδια ή την εργασία, με παοτέλεσμα να αντιμετωπίζουν εμπόδια σε όλους αυτούς τους τομείς. Για παράδειγμα, όταν χρειάζονται ιατρική περίθαλψη πρέπει να δείχνουν την κάρτα ασφάλισης υγείας, η οποία έχει τον προσδιορισμό φύλου. Εάν το νόμιμο φύλο των διεμφυλικών ατόμων δεν έχει αλλάξει, συχνά τα ρωτούν πολλές προσωπικές ερωτήσεις – μερικές φορές μπροστά σε άλλους ανθρώπους. Ρωτούν αν είναι πραγματικά το πρόσωπο που βρίσκεται στην κάρτα και γιατί φαίνονται έτσι και όχι αλλιώς.

Επίσης, επειδή ακόμα και οι επαγγελματίες του ιατρικού τομέα έχουν έλλειψη κατανόησης σχετικά με τα διεμφυλικά άτομα φοβούνται για το αν θα είναι αποτελεσματική η ιατρική θεραπεία, αν και είναι άσχετο το ότι είναι διεμφυλικά.

Τι συμβαίνει στην εργασία;

Η Ιαπωνία δεν έχει νόμους κατά των διακρίσεων που βασίζονται στον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Έτσι, εκτός από τον σκληρό νόμο κατά των δικαιωμάτων τους (GID) ο οποίος θέτει σε εφαρμογή όλες αυτές τις νομικές απαιτήσεις, δεν υπάρχει επίσης νομική προστασία έναντι των διακρίσεων κατά των διεμφυλικών ατόμων.

Σχεδόν όλα τα άτομα με τα οποία μιλήσαμε έχουν βιώσει διακρίσεις στην εργασία ή κατά την υποβολή αίτησης για εργασία. Ένα άτομο μας είπε ότι δεν μπόρεσε να βρει δουλειά πουθενά και ότι όταν συναντήθηκε τυχαία με τον υπεύθυνο προσλήψεων μιας εταιρείας που τον είχε απορρίψει, εκείνος του είπε πως «δεν ήμασταν έτοιμοι να δεχτούμε διεμφυλικά άτομα στην εταιρεία».

Αυτός είναι ένας από τους λόγους που τα νεαρά διεμφυλικά άτομα είναι υπό τεράστια πίεση για να τελειώσουν τη μετάβασή τους πριν από την είσοδο τους στην αγορά εργασίας, που συνήθως γίνεται όταν αποφοιτούν από το πανεπιστήμιο στα 22 έτη. Επειδή ο νόμος αυτός επιτρέπει μόνο σε όσους είναι από 20 ετών και άνω να αλλάξουν το νομικό τους φύλο, είναι πραγματικά πολύ πιεσμένοι στο να σπεύσουν να κάνουν αυτές τις δύσκολες χειρουργικές επεμβάσεις σε πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Ένας διεμφυλικός άντρας, ο οποίος είχε χειρουργηθεί και είχε αλλάξει το νομικό φύλο του, μου είπε πως είχε μετανιώσει και ότι είχε βιαστεί να κάνει όλες τις διαδικασίες επειδή ήθελε να μπει στην αγορά εργασίας και δεν είχε χρόνο να σκεφτεί την περίπτωση να έχει κάποτε δικά του παιδιά. Αγωνιζόταν να εξοικειωθεί με τη στείρωση και αυτό που του είχε συμβεί. Θεωρεί ότι διαδικασία είναι ταπεινωτική και ότι παραβιάζει τα δικαιώματά του. Ενώ ήθελε αυτή την αλλαγή και ήξερε ότι ήταν άντρας, μου είπε ότι εάν ο νόμος δεν υπήρχε δεν θα είχε κάνει τη χειρουργική επέμβαση της στείρωσης.

Είπατε μία από τις απαιτήσεις είναι η διάγνωση. Τι σημαίνει αυτό;

Πρέπει να διαγνωστείς ως ψυχικά ασθενής πριν προχωρήσεις στη νομική μετάβαση.Πρέπει να δεχτείς ότι αυτή είναι μια «διαταραχή» για να μπορέσεις να προχωρήσεις, σύμφωνα με το νόμο. Ο όρος «GID» ούτε καν υπάρχει στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης και ο Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) τον έχουν αφαιρέσει και οι δύο ως διάγνωση.

Στο Τόκιο, είναι εύκολο να βρεις κλινικές για να πάρεις αυτή τη διάγνωση, αλλά στις αγροτικές περιοχές είναι πολύ δύσκολο. Καταρχάς, δεν είναι εύκολο να φτάσεις στις κλινικές. Στη συνέχεια, αν βρεις μια κλινική, πρέπει συχνά να πας ενώ είσαι ακόμα στην ασφάλιση των γονέων σου, εν μέρει λόγω της πίεσης για ολοκλήρωση της μετάβασης πριν μπεις στην αγορά εργασίας. Αυτό σε αναγκάζει να αποκαλυφθείς στους γονείς σας, ίσως χωρίς να είσαι έτοιμος. Πολλά άτομα που μιλήσαμε είπαν ότι οι γονείς τους είτε ήταν αρνητικοί είτε δεν κατάλαβαν τι σήμαινε να είσαι διεμφυλικός. Μόνο λίγοι το αποδέχθηκαν από την αρχή.

Ακόμα και τότε, μπορεί να χρειαστούν μήνες ή μερικές φορές περισσότερο από ένα χρόνο για να βγει η διάγνωση. Κάποια άτομα που μας έδωσαν συνέντευξη μας είπαν ότι οι κλινικές αυτές τους παραπέμπουν σε άλλο νοσοκομείο και ενίοτε σε τρίτο νοσοκομείο, όπου θα πρέπει να επαναλάβουν όλη τη διαδικασία. Αυτό προκαλεί μεγάλοι ανησυχία στους ανθρώπους για το αν θα πάρουν το πιστοποιητικό.

Ποια είναι η δικαιολογία για τη διατήρηση αυτού του νόμου;

Μόλις φέτος, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιαπωνίας επιβεβαίωσε αυτόν τον νόμο, ιδιαίτερα την απαίτηση για στείρωση. Η απόφαση αυτή στηρίζεται στο ότι η αλλαγή του νόμιμου φύλου των διεμφυλικών άτομα, χωρίς στείρωση, μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση στην έννομη τάξη καθώς και στην κοινωνία. Ορισμένοι νόμοι θα πρέπει να αλλάξουν, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η νομική σύγχυση που μπορεί να προκληθεί από το να μην απαιτείται η στείρωση των ανθρώπων. Για παράδειγμα, εάν ένα διεμφυλικό άτομο  μείνει έγκυος αυτή τη στιγμή στην Ιαπωνία θα αναγνωριστεί μόνο ως μητέρα και όχι ως πατέρας. Αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει. Αλλάζουμε νόμους όλη την ώρα, έτσι για μένα δεν είναι λογικό να χρησιμοποιείται αυτό το επιχείρημα.

Τι γίνεται με την κοινωνική σύγχυση;

Αυτό είναι ένα πιο βαθύ θέμα, αλλά και πάλι, η κυβέρνηση μπορεί να το προβλέψει και να κάνει πράγματα για να βοηθήσει να το διορθώσουμε. Οκόσκος μπορεί να συγχέεται, αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να υπάρχει νόμος που να λέει ότι τα διεμφυλικά άτομα που θέλουν νομική αναγνώριση πρέπει να στειρωθούν. Επιπλέον, είναι  πραγματικά η κοινωνία σε σύγχυση; Τα στοιχεία δημοσκοπήσεων δείχνουν ότι περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες στην Ιαπωνία πιστεύουν ότι τα διεμφυλικά άτομα θα πρέπει να αναγνωρίζονται νομικά σύμφωνα με το φύλο που επιλέγουν και μόνο το 12% των Ιάπωνων πιστεύει ότι θα πρέπει να απαιτείται χειρουργική επέμβαση για νόμιμη αλλαγή φύλου.

Οι περισσότεροι άνθρωποι στην Ιαπωνία καταλαβαίνουν τι σημαίνει να είσαι διεμφυλικός;

Όχι, δεν το νομίζω, και αυτό προκαλεί πολλά από τα προβλήματα. Νομίζω ότι οι αγώνες των διεμφυλικών ατόμων είναι τόσο αθέατοι στην Ιαπωνία που οι καθημερινές τους εμπειρίες δεν είναι γνωστές, πόσο μάλλον οι διακρίσεις  των κυβερνητικών δυνάμεων εναντίον τους. Εξαιτίας αυτού, υπάρχει πολύ λίγη συμπαράσταση στην ιαπωνική κοινωνία, όχι επειδή οι Ιάπωνες δεν είναι συμπονετικοί, αλλά απλώς επειδή δεν γνωρίζουν. Εάν υπήρχε μεγαλύτερη ενημέρωση, νομίζω ότι η κατάσταση θα μπορούσε να αλλάξει δραματικά.

Κάτι αξιοσημείωτο είναι πως όταν μιλάω στους ανθρώπους για αυτά τα θέματα, συγκλονίζονται πάντα όταν μαθαίνουν ότι κάποιος αναγκάζεται να υποστεί στείρωση.

Πιστεύετε ότι η έκθεση του Human Rights Watch μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη κοινωνικής αλλαγής;

Απολύτως. Αυτό που κάνει αυτή η έκθεση είναι να αντιμετωπίσει τον κρυμμένο πόνο των διεμφυλικών ατόμων.  Ακούμε τις εμπειρίες των διεμφυλικών ατόμων στην Ιαπωνία.

ΠΗΓΗ: hrw.org